Femke Degrande is student Verpleegkunde aan de Hogeschool West-Vlaanderen in Kortrijk. Onlangs publiceerde zij haar promotieonderzoek met de titel ‘Knipperlichten signaleren de nood aan vroegtijdige zorgplanning en palliatieve zorg in de thuiszorg. Hoe kunnen we zorgverstrekkers aanleren om ze te herkennen én ermee aan de slag te gaan?’
In haar scriptie bespreekt Degrande het belang van het bespreken van zorg- en levenswensen bij mensen die te horen hebben gekregen dat ze ongeneeslijk ziek zijn. “Als het minder met je gaat en je niet meer zal genezen, dan is het belangrijk dat anderen weten wat jouw zorg- en levenswensen zijn”, stelt Degrande.
“Stel je hebt een chronische aandoening”, vervolgt Degrande. “Gelukkig kan je met goede thuiszorg nog steeds thuis wonen. Je hebt erover nagedacht, over jouw toekomst, en je bent klaar om een gesprek met jouw zorgverleners te voeren over wat nog moet, mag en kan voor jou, én wat niet. Je gaat ervan uit dat zij hiervoor het initiatief zullen nemen. Tenslotte hebben zij de kennis over wat mogelijk is, niet? Dus je wacht.”
Maar onderzoek toont aan dat zorgverleners zo’n gesprek best moeilijk vinden. Ze hebben te weinig kennis, ervaring en tijd of geloven te weinig in zichzelf dat ze dit wél naar behoren kunnen. Degrande: “Hierdoor merken ze jouw signalen niet op of denken ze dat je zelf wel het initiatief zult nemen voor dit gesprek. Dus ze wachten. En zo gaat kostbare tijd verloren.”
Thuisverpleegkundigen zijn verplicht om per jaar 20 uur vorming te volgen, inclusief vorming over vroegtijdige zorgplanning (VZP). Dit is het tijdig en herhaaldelijk voeren van moeilijke gesprekken over de laatste levensfase en over de wensen en vragen die patiënten hebben.
Degrande: “Ik vroeg me af: ‘Hoe komt het dat deze zorgverleners te weinig een VZP gesprek aangaan met hun cliënten? Heeft de traditionele manier van vorming daar misschien iets mee te maken? Kan ik bovenstaand scenario voorkomen door het op een innovatieve en activerende manier aan te pakken?’ In mijn laatste jaar Verpleegkunde liep ik stage in een thuiszorgorganisatie. Ik kon er voor mijn bachelorproef het effect uittesten van een andere manier van vorming geven. Die methodiek was uitgedacht door het ‘Van Cure naar Care’ projectteam dat zich bezig houdt met vorming over palliatieve zorg voor zorgprofessionals. In plaats van de zorgverleners plat te walsen met enorme hoeveelheden kennis, gaf ik enkel de strikt noodzakelijke kennis mee en brachten we die kennis onmiddellijk in de praktijk. Niet door saaie oefeningen, maar met een serious game, op een speelse manier.”
Zo kwam Degrande op het idee van de knipperlichten. Ze licht toe: “Dat zijn alarmsignalen, kleine of grotere veranderingen in de situatie van zorgvragers. Denk aan een opname in het ziekenhuis, weigering van voedsel, of een levenseindevraag. Wanneer zo’n knipperlicht wordt opgemerkt is het tijd om een VZP gesprek te voeren. Gebaseerd op levensverhalen van fictieve en echte cliënten oefenden we met het knipperlichtenspel hoe we deze veranderingen tijdig konden onderkennen. En we legden de link tussen tijdige en kwaliteitsvolle VZP gesprekken en palliatieve zorg. Wist je dat palliatieve zorg al start vanaf de diagnose van een levensbedreigende ziekte en niet pas aan het levenseinde? En dat comfort en levenskwaliteit daarbij centraal staan, zowel die van de zorgvrager als die van diens naasten? En dat palliatieve zorg een mensenrecht is?”
Degrande constateert dat er door tijdige VZP gesprekken te voeren meer duidelijkheid en gemoedsrust ontstaat voor de zorgvrager en iedereen om hem of haar heen. In combinatie met tijdige palliatieve zorg verloopt de laatste levensfase in maximaal comfort en hoe en waar de patiënt en diens naasten dat het liefste willen.
Degrande vervolgt: “We wilden de impact van onze aanpak meten op de kennis rond vroegtijdige zorgplanning en op het gevoel van zelfvertrouwen om in de toekomst VZP gesprekken te voeren. Daarom liet ik de deelnemende verpleegkundigen een vragenlijst invullen voor we van start gingen met de vorming en nadat het volledige traject was afgerond. We goten de resultaten in kleurrijke tabellen en die leerden ons dat onze aanpak had gewerkt: de kennisvragen werden correcter beantwoord na het vormingsprogramma en het gevoel van zelfvertrouwen was toegenomen. Bovendien vonden alle deelnemers dat de aanpak doeltreffend was, en meer dan de helft verkoos onze aanpak boven een meer traditionele manier van vorming!”
Het onderzoek bevestigde ook de drempels die ervaren worden: kennis, ervaring, en het gevoel van vertrouwen in het eigen kunnen omtrent VZP gesprekken zijn inderdaad te beperkt aanwezig bij zorgverleners. Er is dus zeker behoefte aan om hen hier beter in te ondersteunen.
Degrande kijkt optimistisch naar de toekomst. “De resultaten uit mijn bachelorproef stemmen mij positief voor de toekomst: thuiszorgorganisaties staan open om te werken aan een betere integratie van vroegtijdige zorgplanning en palliatieve zorg in hun dagelijkse werking. En een innovatieve vormingsaanpak wordt gesmaakt en werkt. Het was zeer fijn en bemoedigend om te zien hoe de thuisverpleegkundigen na het vormingstraject in overleg gingen met elkaar over hun cliënten, palliatieve zorgnoden opmerkten en huisartsen opbelden om samen aan de slag te gaan. Mijn bachelorproef veroorzaakte een echte sensibilisering in de organisatie. En ik ben van plan het momentum levend te houden want ik ben nu aan het werk in deze thuiszorgorganisatie. Als mijn collega’s mij zien moeten ze automatisch denken: knipperlichten!”
Meer informatie
Naar boven
